गणेश चतुर्थी २०२५ – तारीख, मुहूर्त, पूजा, विसर्जन आणि मार्गदर्शक
Ganpati Bappa Morya 2025
गणेश चतुर्थी २०२५ तारीख, मुहूर्त, घरगुती स्थापना, पूजा विधी, नैवेद्य, विसर्जन व पर्यावरणपूरक सणाची संपूर्ण मराठी माहिती मिळवा! – Ganpati Bappa Morya 2025
गणपती पूजा विधी | गणपती विसर्जन कधी करावे | घरगुती गणपती पूजा | गणेश चतुर्थी मुहूर्त | गणेश चतुर्थी माहिती मराठीत | पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव | गणपती नैवेद्य | रेसिपीज | गणपती आरती व मंत्र | Ganesh Chaturthi 2025 Marathi
गणेश चतुर्थी २०२५ – Ganpati Bappa Morya 2025
गणेश चतुर्थी २०२५ हा सण भारतभर, विशेषतः महाराष्ट्रात, प्रचंड उत्साहात आणि श्रद्धेने साजरा केला जातो. दरवर्षी भाद्रपद महिन्यात शुक्ल पक्षातील चतुर्थीला गणपती बाप्पाचे स्वागत घराघरांत आणि मंडळांमध्ये केले जाते. “गणपती बाप्पा मोरया!” च्या जयघोषात सर्वत्र आनंदाचे आणि भक्तीचे वातावरण निर्माण होते.
या सणाचा इतिहास, परंपरा, आणि बदलती जीवनशैली:
गणेश चतुर्थीचे मूळ पुराणकथांमध्ये आहे, परंतु या सणाला सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्वही मोठं आहे. पेशवे काळात सार्वजनिक गणेशोत्सवाची परंपरा सुरू झाली. १८९३ साली लोकमान्य टिळकांनी हा सण समाजसुधारणेसाठी आणि एकत्र येण्यासाठी सुरू केला, आणि तेव्हापासून गणपती उत्सव महाराष्ट्र, गोवा, कर्नाटक, आंध्रप्रदेश, तसेच देशभर आणि परदेशातही मोठ्या उत्साहात साजरा होतो.
आजच्या पिढीसाठी गणेश चतुर्थी:
नव्या युगात, गणपती सणाने पर्यावरणपूरकता, डिजिटल सजावट, आणि कौटुंबिक एकत्रीकरण हे नवे आयाम जोडले आहेत. शाडूच्या मूर्ती, नैसर्गिक रंग, हरित सजावट, आणि इकोफ्रेंडली विसर्जन ही एक नवी जबाबदारी आपल्यावर आली आहे. घराघरांतल्या गणपतीसह मंडळातील सार्वजनिक गणपतीसुद्धा आता सोशल मीडियावर, लाईव्ह स्ट्रीमिंगद्वारे, जगभरातील भक्तांपर्यंत पोहोचतात.
गणपती बाप्पाचे स्वागत का करावे?
गणेश चतुर्थीचे मुख्य आकर्षण म्हणजे गणपती बाप्पा हा “विघ्नहर्ता” – सर्व अडचणी दूर करणारा, बुद्धी, समृद्धी, व यशाचा देव. या सणाच्या निमित्ताने आपण घर आणि मन स्वच्छ ठेवून, भक्तीभावाने त्याचे स्वागत करतो. लहान मुलांपासून वृद्धांपर्यंत सगळ्यांना हा सण आवडतो कारण यात “गोड आठवणी, क्रिएटिव्ह सजावट, एकत्र पूजन, आणि मजेदार प्रसाद” यांचा संगम असतो.
गणेश चतुर्थीचे ऐतिहासिक व सांस्कृतिक महत्त्व
गणेश चतुर्थी हा सण केवळ एक धार्मिक कार्यक्रम नसून, त्याचा भारतीय इतिहास, संस्कृती, आणि सामाजिक जडणघडणीत मोठा वाटा आहे.
प्राचीन काळातील गणेश पूजन
गणपतीची पूजा वेद-पुराणात उल्लेखलेली आहे. ऋग्वेद, यजुर्वेद, अथर्ववेद यांसारख्या ग्रंथांमध्ये गणपतीचा “विघ्नहर्ता, बुध्दीप्रदाता, शुभंकर” म्हणून उल्लेख आहे. गणपती हा प्रथमपूज्य आहे – कोणतेही शुभ कार्य करण्यापूर्वी सर्वप्रथम गणपतीचे स्मरण केले जाते.
पेशवे आणि लोकमान्य टिळकांची भूमिका
महाराष्ट्रात गणेश चतुर्थीच्या सार्वजनिक साजरीकरणाची परंपरा पेशव्यांच्या काळापासून आहे. पुण्यातील पेशवे वाड्यातील गणपती आजही प्रसिद्ध आहे. परंतु, १८९३ मध्ये लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांनी या सणाला एक सामाजिक आणि राजकीय रंग दिला.
त्याकाळी ब्रिटिश सरकारने भारतीयांना एकत्र येण्यास बंदी घातली होती. टिळकांनी “सार्वजनिक गणेशोत्सव” सुरू केला – समाजाला एकत्र आणले, सामाजिक जागृती आणि एकता वाढवली. गणपती हा “स्वातंत्र्यलढ्याचा प्रेरणास्रोत” बनला.
आधुनिक काळातील गणेशोत्सव
आज, गणेश चतुर्थीने देशभर, अगदी जगभर नवे रूप धारण केले आहे. मुंबई, पुणे, नागपूर, हैदराबाद, बंगळुरू, चेन्नई, गोवा, दिल्ली – अशा अनेक शहरांमध्ये सार्वजनिक मंडळे, थीम डेकोरेशन, मोठ्या मिरवणुका, सांस्कृतिक कार्यक्रम, समाजोपयोगी उपक्रम होतात.
सोशल मीडियाच्या युगात व्हर्च्युअल गणपती, ऑनलाइन पूजन, ई-डेकोरेशन, डिजीटल आरतीही वाढली आहे.
कुटुंब, समाज आणि गणेशोत्सव
गणपतीच्या निमित्ताने कुटुंब, शेजारी, मित्र, संपूर्ण सोसायटी एकत्र येतात.
लहान मुलांसाठी कथा, आरत्या, स्पर्धा
महिलांसाठी रांगोळी, पाककला, सजावट
तरुणांसाठी सांस्कृतिक आणि सामाजिक उपक्रम
या सगळ्यामुळे सणात उत्साह, टीमवर्क, सर्जनशीलता आणि सामाजिक भान तयार होते.
पर्यावरणपूरकतेकडे झुकणारा गणेशोत्सव
गेल्या काही वर्षांत शाडूच्या मूर्ती, नैसर्गिक रंग, इकोफ्रेंडली सजावट, घरगुती विसर्जन, यावर भर दिला जातो आहे.
शालेय उपक्रम, पर्यावरण जनजागृती, जलसंपदा वाचवा असे उपक्रम गणेशोत्सवाच्या निमित्ताने राबवले जातात.
निष्कर्ष
गणेश चतुर्थी हा सण आपल्याला संस्कार, संस्कृती, विज्ञान, पर्यावरण, एकता, आणि सामाजिक बांधिलकी शिकवतो. यामुळेच गणेश चतुर्थीला भारतीय संस्कृतीत अनन्यसाधारण स्थान आहे.
गणपती बाप्पाचे जन्मकथानक आणि पुराणातील कथा
गणपती बाप्पाचे जन्मकथानक हे भारतीय पुराणे, ग्रंथ, आणि कथांमध्ये विविध रूपात आढळते.
सर्वांत प्रचलित कथा पुढीलप्रमाणे आहे –
गणपतीचा जन्म: शंकर-पार्वतीची कथा
पार्वती देवीने स्नानासाठी जाताना आपल्या अंगावरील उटण्यापासून एक बालक तयार केला. त्या मुलाला (गणेशाला) दारावर पहारेकरी म्हणून ठेवले आणि “कोणीही आत येऊ नये” अशी ताकीद दिली.
शंकर भगवान स्नान करून बाहेर आले, परंतु गणेशाने त्यांना प्रवेश दिला नाही. या कारणावरून शंकरांनी रागाने गणेशाचा शिरच्छेद केला.
पार्वतीच्या रडण्यावर, शंकरांनी गज (हत्ती) चे डोके लावून गणेशाला पुन्हा जीव दिला.
गणेशाचे नाव “गजानन”, “गणपती”, “विघ्नहर्ता”, “एकदंत” इ. झाले. तेव्हापासून गणपती हे प्रथमपूज्य आणि सर्व अडचणी दूर करणारे देव मानले जातात.
इतर प्रचलित कथा
तुळशी शाप कथा: गणपतीने तुळशीला विवाहाच्या प्रस्तावासाठी नकार दिला, म्हणून तुळशीने त्यांना शाप दिला की तुझे दोन विवाह होतील, पण तू कधीच सदा सुखी राहणार नाहीस.
मूषक वाहनाची कथा: मूषक (उंदीर) हे गणपतीचे वाहन का आहे याची कथा – मूषक हा पूर्वी कर्दम नावाचा राक्षस होता, गणपतीने त्याला जिंकले आणि आपले वाहन केले.
परशुराम-गणेश युद्ध: परशुरामाने गणपतीला भेटायला अडथळा आल्यामुळे त्याच्या एका दातावर प्रहार केला, म्हणून गणपतीला “एकदंत” म्हणतात.
गणपतीचे पुराणातील स्थान
गणपतीचे स्कंद पुराण, गणेश पुराण, मुद्गल पुराण, ब्रह्मवैवर्त पुराण, आणि अनेक ग्रंथांत वेगवेगळ्या रूपांत वर्णन आहे.
ते बुद्धीचे, शांतीचे, यशाचे, आणि “विघ्नहर्ता” म्हणून पूजले जातात. कोणतीही नवी सुरुवात, कार्य, शिक्षण, लग्न, गृहप्रवेश, यासारख्या शुभ कार्यात प्रथम गणपती पूजनच अनिवार्य आहे.
लहान मुलांसाठी गोड कथा
गणपतीच्या कथेतील गोड, बोधप्रद, आणि मनोरंजक गोष्टी मुलांना मोठ्या आवडीने सांगाव्यात. “मोडका वरील प्रेम”, “मूषकावर बसणारा देव”, “मम्मीचे ऐकणारा मुलगा” – या गोष्टींमध्ये जीवनमूल्ये, कुटुंब, शिस्त, प्रेम, आणि समजूत यांचा सुंदर संगम आहे.
२०२५ मध्ये गणेश चतुर्थी – तारीख, मुहूर्त आणि पंचांग माहिती
२०२५ मध्ये गणेश चतुर्थी कधी आहे?
गणेश चतुर्थी २०२५:
तारीख: बुधवार, २७ ऑगस्ट २०२५
पर्व: भाद्रपद शुक्ल पक्ष, चतुर्थी तिथि
संपूर्ण भारतात हा सण उत्साहात साजरा होतो.
शुभ मुहूर्त – स्थापना कधी करावी?
गणपतीची स्थापना नेहमी मध्यान्ह काळात (दुपारी) केली जाते.
मुहूर्त:
सकाळी ११:०५ ते दुपारी १:५५ (शहरानुसार ५–१५ मिनिटांचा फरक)
उदाहरण:
मुंबई: ११:२४ ते १:५५
पुणे: ११:२० ते १:५०
दिल्ली: ११:०५ ते १:४०
प्रत्येक शहराचे स्थानिक पंचांग तपासावे.
पंचांगाचे महत्त्व
मध्यान्ह काळ म्हणजे दिवसाच्या मध्यभागी, गणपतीच्या प्रतिष्ठापनेसाठी शुभ मानला जातो.
गणपती स्थापना केल्यावर घरात सकारात्मक ऊर्जा येते, असे मानले जाते.
पूजा करताना शक्यतो घरातील सर्व सदस्य एकत्र असावेत.
चंद्र दर्शन – का टाळावे?
गणेश चतुर्थीच्या दिवशी (२७ ऑगस्ट) व त्याच्या आदल्या दिवशी (२६ ऑगस्ट दुपारी १:५४ नंतर) चंद्रदर्शन टाळावे.
या काळात चंद्र पाहिल्यास “संप्रदायिक कलंक” लागतो, अशी श्रद्धा आहे.
या मागे कथा आहे की, श्रीकृष्णावर चंद्राने खोटा आरोप केला आणि तेव्हापासून हा नियम पाळला जातो.
पंचांगातील अन्य माहिती
तिथि: चतुर्थी (शुक्ल पक्ष)
नक्षत्र: शहरानुसार वेगळे असू शकते
वार: बुधवार (२०२५ मध्ये)
अवस वाढ, शुभ योग: काही घरांत हेही पाहतात
कुटुंबासाठी उपयुक्त टीप
मुहूर्ताची वेळ घरातील सर्व सदस्यांना सांगावी, विशेषतः लहान मुलांना सहभागी करावे.
शक्य असल्यास, गणपतीची स्थापना व पूजा लाईव्ह स्ट्रीम किंवा व्हिडिओ कॉलवरही शेअर करा – देश-विदेशातील नातेवाईकांना एकत्र घेता येईल.
घरगुती गणेश मूर्ती निवडताना लक्षात ठेवायच्या गोष्टी
मूर्तीची निवड करताना का काळजी घ्यावी?
गणेश चतुर्थीच्या आनंदात मूर्तीची निवड ही सर्वात पहिली आणि महत्वाची पायरी आहे.
योग्य मूर्ती, योग्य आकार, योग्य साहित्य – याचा आपल्या घरातील सकारात्मक वातावरणावर परिणाम होतो.
मूर्तीच्या प्रकारांमध्ये काय फरक आहे?
शाडू मातीची मूर्ती:
पर्यावरणपूरक, पाण्यात पूर्णपणे विरघळते
नैसर्गिक रंग, आरोग्यास सुरक्षित
विसर्जनानंतर जलप्रदूषण होत नाही
प्लास्टर ऑफ पॅरिस (POP) मूर्ती:
पर्यावरणाला हानीकारक
पूर्णपणे विसर्जन होत नाही
वापरणे टाळा
कागदाच्या लगद्याची मूर्ती:
हलकी, इकोफ्रेंडली
सुलभ वाहतूक
मूर्तीचा आकार आणि दिशा
घरगुती गणपतीसाठी ६–१२ इंच (१५–३० से.मी.) आकाराची मूर्ती उत्तम मानली जाते.
घरातील गणेश मूर्तीची मूळ दिशा पूर्व किंवा उत्तर (East/ North) कडे ठेवावी.
खूप मोठी मूर्ती घरगुती वातावरणासाठी टाळावी.
मूर्ती निवडताना भाव आणि भावना
मूर्ती निवडताना तिच्याकडे प्रेमाने, भक्तिभावाने पहा.
शक्यतो “गजमुख, त्रिनेत्र, सुंदर सोंड, हलके हसरे मुख, दया-करुणा असलेला चेहरा” असणारी मूर्ती निवडा.
काही घरांत “बाल गणेश”, काहींना “राजा गणेश”, काहींना “शिव-पार्वतीसोबत गणेश” हवे असते – आपली श्रद्धा महत्वाची.
मूर्तीच्या सजावटीसाठी
नैसर्गिक रंग, सुगंधी फुले, घरच्या घरी बनवलेल्या माळा वापरा.
प्लास्टिक, थर्माकोल किंवा हानिकारक सजावटीपासून टाळा.
गणेश चतुर्थीची तयारी – स्वच्छता, सजावट व खरेदी
सणाची तयारी कधी आणि कशी सुरू करावी?
गणेश चतुर्थी काही आठवड्यांवर आली की, घराघरात आनंदाचे वातावरण निर्माण होते. तयारीची खरी मजा म्हणजे सर्वजण मिळून, मनापासून, भक्तिभावाने या उत्सवाची तयारी करणे.
१. घराची स्वच्छता
घरातील प्रत्येक कोपरा, देवघर, हॉल, बाल्कनी नीट साफसफाई करा.
गणपती स्थापनेसाठी निवडलेल्या ठिकाणी नवीन किंवा स्वच्छ कपडे (वस्त्र) अंथरा.
काही कुटुंबांमध्ये गणपतीच्या येण्याच्या एक आठवडा आधी “संपूर्ण घर शुद्धीकरण” करण्याची खास परंपरा असते.
२. गणेश मूर्ती ठेवण्याच्या जागेची तयारी
मूर्ती ठेवण्याची जागा शांत, उजळ, आणि स्वच्छ असावी.
शक्य असल्यास लाल, पिवळ्या, किंवा केशरी रंगाचे वस्त्र वापरा – हे शुभ आणि उत्साही रंग मानले जातात.
पाट, चौरंग, किंवा चौकोनी स्टूलवर मूर्ती ठेवावी.
३. सजावटीचे साहित्य निवडा
नैसर्गिक फुले, पाने, घरगुती तोरण, रंगीत कागद, कापडी ग्रीटिंग, किंवा रांगोळीने सजवा.
प्लास्टिकच्या सजावटीऐवजी इकोफ्रेंडली पर्याय निवडा.
लहान मुलांसाठी DIY सजावटीचे किट्स आणा – त्यांना स्वतः फुलांची माळ, कागदी फुलं, रांगोळी काढू द्या.
४. आवश्यक साहित्याची यादी आधीच करा
पूजा साहित्य, नैवेद्य, नवीन वस्त्र, दिवे, अगरबत्ती, फुलं, वगैरेचे लिस्ट बनवा.
बाजारातून खरेदी करताना स्थानिक आणि इकोफ्रेंडली वस्तूंना प्राधान्य द्या.
उकडीचे मोदक किंवा गोड पदार्थ घरच्या घरी बनवण्याचे साहित्य आधीच घ्या.
५. पर्यावरणपूरक सजावट
रंग, फुले, आणि पत्रीचा अधिक वापर करा.
वीजेची दिव्ये लावा पण ऊर्जेची बचतही लक्षात ठेवा (LED दिवे).
मूर्तीभोवती नैसर्गिक व सुगंधित सजावट केल्याने घरातील वातावरण आनंदी आणि पवित्र राहते.
गणेश चतुर्थीची तयारी – स्वच्छता, सजावट व खरेदी
सणाची तयारी कधी आणि कशी सुरू करावी?
गणेश चतुर्थी काही आठवड्यांवर आली की, घराघरात आनंदाचे वातावरण निर्माण होते. तयारीची खरी मजा म्हणजे सर्वजण मिळून, मनापासून, भक्तिभावाने या उत्सवाची तयारी करणे.
१. घराची स्वच्छता
घरातील प्रत्येक कोपरा, देवघर, हॉल, बाल्कनी नीट साफसफाई करा.
गणपती स्थापनेसाठी निवडलेल्या ठिकाणी नवीन किंवा स्वच्छ कपडे (वस्त्र) अंथरा.
काही कुटुंबांमध्ये गणपतीच्या येण्याच्या एक आठवडा आधी “संपूर्ण घर शुद्धीकरण” करण्याची खास परंपरा असते.
२. गणेश मूर्ती ठेवण्याच्या जागेची तयारी
मूर्ती ठेवण्याची जागा शांत, उजळ, आणि स्वच्छ असावी.
शक्य असल्यास लाल, पिवळ्या, किंवा केशरी रंगाचे वस्त्र वापरा – हे शुभ आणि उत्साही रंग मानले जातात.
पाट, चौरंग, किंवा चौकोनी स्टूलवर मूर्ती ठेवावी.
३. सजावटीचे साहित्य निवडा
नैसर्गिक फुले, पाने, घरगुती तोरण, रंगीत कागद, कापडी ग्रीटिंग, किंवा रांगोळीने सजवा.
प्लास्टिकच्या सजावटीऐवजी इकोफ्रेंडली पर्याय निवडा.
लहान मुलांसाठी DIY सजावटीचे किट्स आणा – त्यांना स्वतः फुलांची माळ, कागदी फुलं, रांगोळी काढू द्या.
४. आवश्यक साहित्याची यादी आधीच करा
पूजा साहित्य, नैवेद्य, नवीन वस्त्र, दिवे, अगरबत्ती, फुलं, वगैरेचे लिस्ट बनवा.
बाजारातून खरेदी करताना स्थानिक आणि इकोफ्रेंडली वस्तूंना प्राधान्य द्या.
उकडीचे मोदक किंवा गोड पदार्थ घरच्या घरी बनवण्याचे साहित्य आधीच घ्या.
५. पर्यावरणपूरक सजावट
रंग, फुले, आणि पत्रीचा अधिक वापर करा.
वीजेची दिव्ये लावा पण ऊर्जेची बचतही लक्षात ठेवा (LED दिवे).
मूर्तीभोवती नैसर्गिक व सुगंधित सजावट केल्याने घरातील वातावरण आनंदी आणि पवित्र राहते.
पूजेसाठी साहित्य व त्यांचे महत्त्व
गणपती पूजनाच्या प्रत्येक वस्तूचा खास धार्मिक आणि वैज्ञानिक अर्थ आहे.
ही प्रत्येक वस्तू आणि तिच्या वापराचे महत्त्व खाली दिले आहे.
पूजेचे साहित्य व उपयोग:
१. तांब्या/कलश:
शुद्ध जल भरण्यासाठी वापरतात. हे “पवित्रता” आणि “शुद्धता” दर्शवते.
२. पंचपात्र आणि पळी:
पंचपात्रात पाणी व तूप ठेवले जाते, आणि पळीतून अभिषेक किंवा अर्घ्य दिले जाते.
३. शंख आणि घंटा:
शंख फुंकल्याने नकारात्मक ऊर्जा दूर जाते, घंटीमुळे शुभ लहरी निर्माण होतात.
४. दिवे (तेल आणि तूप):
दिवा म्हणजे प्रकाश, ज्ञान, आणि ऊर्जा. दिव्याची ज्योत भक्ती आणि सकारात्मकता वाढवते.
५. अगरबत्ती, धूप, कापूर:
वातावरण शुद्ध करतात, सुगंधाने भक्तिभाव वाढतो.
६. हळद, कुंकू, अक्षता:
शुभतेचे प्रतीक, गणपतीला अर्पण केल्याने सौभाग्य आणि सुख समृद्धी येते.
७. चंदन, गुलाल, शेंदूर:
चंदन आणि शेंदूराने गणपतीच्या मस्तकाला गंध लावतात. हे प्रसन्नता आणि शांतीचं प्रतीक.
८. दुर्वा (२१ काड्या):
गणपतीचे अत्यंत आवडते गवत. दुर्वा अर्पण केल्याने विघ्न दूर होतात असे मानतात.
९. फुलं आणि पत्री:
लाल जास्वंद, झेंडू, गुलाब, आणि विविध पत्री गणपतीसाठी शुभ मानली जातात.
१०. नैवेद्य:
मोदक, लाडू, पेढे, फळं, गूळ-खोबऱ्याचा नैवेद्य – हे सर्व गणपतीच्या आवडीचे.
११. नवीन वस्त्र:
गणपतीसाठी नवीन धोतर/उपरणे किंवा अंगावर घालण्यासाठी छोटं वस्त्र – आदर, स्वच्छता, आणि नवा आरंभ.
१२. आसन/पाट:
मूर्तीची स्थिरता आणि पूजेचे स्थळ शुभ राहावे म्हणून.
१३. पूजेसाठी छोटी वाटी/पात्र:
गंध, अक्षता, हळद, कुंकू वेगळे ठेवण्यासाठी.
१४. प्रसादाच्या थाळीतील वस्तू:
फळं, नारळ, सुपाऱ्या, विड्याची पाने, बदाम, खारीक – शुभ आणि पवित्रतेचे प्रतीक.
१५. स्वच्छ टॉवेल/रुमाल:
पूजा झाल्यावर हात पुसण्यासाठी.
साहित्य कसे निवडावे?
स्थानिक बाजारातून नैसर्गिक व स्वच्छ वस्तू घ्या.
आवश्यकता असल्यास पूजेचे सजावटीचे साहित्य ऑनलाइन ऑर्डर करा.
कुठलीही वस्तू नसल्यास, साध्या भक्तिभावाने पूजा करा – भाव सर्वात मोठा!
घरच्या घरी गणेश स्थापना
का महत्वाची आहे घरगुती स्थापना?
गणपतीला आपल्या घरी सन्मानाने स्थान देणे, म्हणजे आनंद, बुद्धी, समाधान आणि समृद्धीचे स्वागत करणे! घरच्या घरी गणेश स्थापना करताना, प्रत्येक टप्पा भक्ती, शुद्धता आणि सकारात्मक ऊर्जा याने भरलेला असावा.
गणेश स्थापना करण्याचे १० टप्पे
१. सर्वप्रथम तयारी करा
सर्व पूजेचे साहित्य, फुलं, नैवेद्य, दिवे इ. आधीच जमवा.
सर्व कुटुंब एकत्र या; लहान मुलांना सहभागी करून घ्या.
२. घराची आणि मूर्ती ठेवण्याच्या जागेची स्वच्छता
जिथे गणपती ठेवायचा, त्या जागेची नीट झाडलोट करा.
शक्य असल्यास त्या दिवशी घरात धुप, सुगंधी फुलं वापरा.
३. आसनाची निवड
पूर्व किंवा उत्तर दिशेला तोंड करून मूर्ती ठेवण्याचा प्रयत्न करा.
लाकडी पाट, चौरंग किंवा चौकोनी टेबलवर रंगीत वस्त्र (लाल/पिवळा) अंथरा.
४. मूर्तीचे स्वागत
गणपती घरात आणताना “गणपती बाप्पा मोरया!” असा जयघोष करा.
मूर्ती आणताना कुणाचा अपशकुन किंवा वाईट विचार करू नका.
५. मूर्तीची स्थापना
गणपतीचे पाय हलकेच पाटावर ठेवा.
हलकेच पुष्पहार घाला, हळद-कुंकू लावा.
फक्त एकच मूर्ती घरात ठेवा (दुसरी मूर्ती टाळा).
६. शुद्ध जल व कलश
मूर्तीसमोर तांब्या/कलशात शुद्ध पाणी, दुर्वा, फुलं ठेवा.
हा कलश पुण्य आणि पवित्रतेचे प्रतीक.
७. दीपप्रज्वलन
तुपाचा आणि तेलाचा दिवा एकत्र किंवा वेगवेगळ्या बाजूने लावा.
अगरबत्ती, धुपही प्रज्वलित करा.
८. गणेश प्रतिष्ठापना (प्राणप्रतिष्ठा)
खालील मंत्र म्हणत मूर्ती स्थापन करा – “ॐ गणेशाय नमः, आम्ही आपल्या प्रतिष्ठापनेचे आवाहन करतो.”
मूर्तीवर हलक्या हाताने अक्षता व फुलं अर्पण करा.
९. पूजा आरंभ
प्रत्येक पूजेची वस्तू – हळद, कुंकू, अक्षता, चंदन – समर्पित करा.
दुर्वा, फुलं, नैवेद्य गणपतीच्या चरणी अर्पण करा.
प्रसाद म्हणून घरातले सर्व गोड पदार्थ, मोदक, फळं समर्पित करा.
१०. संपूर्ण कुटुंबाने आरती करा
“सुखकर्ता दुःखहर्ता…” आरती सर्वांनी एकत्र म्हणा.
आरतीनंतर निरांजन घेऊन एक फेरी (प्रदक्षिणा) गणेशमूर्तीभोवती घ्या.
टीप:
स्थापना शक्यतो मध्यान्ह मुहूर्तात पूर्ण करा.
घरातील सर्व सदस्यांनी सकारात्मक आणि भक्तिभाव ठेवावा.
लहान मुलांना पूजा, सजावट, आरतीमध्ये सहभागी करून घ्या.
.
मूर्ती प्राणप्रतिष्ठा – विधी, मंत्र आणि पूजा
प्राणप्रतिष्ठा म्हणजे काय?
प्राणप्रतिष्ठा म्हणजे गणेशमूर्तीमध्ये “दैवी ऊर्जा आणि शक्तीचे आह्वान” करणे. हा विधी भक्तिभाव, मंत्रोच्चार आणि शुद्ध भावनेने केला जातो.
प्राणप्रतिष्ठा विधी – सोपी पद्धत
१. दोन्ही हात जोडून नमस्कार करा
मूर्तीसमोर सर्वजण उभे राहा.
मनात भक्तीभाव ठेवा.
२. मूर्तीवर हात ठेवून (किंवा फक्त नमस्कार करत) प्रार्थना करा
“हे गणराज, आमच्या घरात या मूर्तीत आपण आगमन करावे ही विनंती.”
३. मंत्र उच्चारा
“ॐ गण गणपतये नमः” – तीन वेळा उच्चारा.
“श्री गणेशाय नमः” – सात वेळा म्हणावे.
“वक्रतुंड महाकाय सूर्यकोटी समप्रभः, निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा॥”
४. प्रसाद अर्पण आणि पूजा
नैवेद्य (मोदक, फळं, गोड पदार्थ) समर्पित करा.
दुर्वा, लाल जास्वंद, झेंडू, पत्री अर्पण करा.
५. कलश पूजन (ऐच्छिक)
मूर्तीसमोर ठेवलेल्या कलशावर हळद-कुंकू, फुलं अर्पण करा.
६. दीप, अगरबत्ती, धुप लावा
दिव्याची मंद ज्योत, सुगंधी वातावरण तयार करा.
७. संपूर्ण कुटुंबासह आरती
आरतीच्या वेळी घंटा वाजवा, एकत्र “गणपती बाप्पा मोरया!” म्हणत आरती करा.
आरतीनंतर ताटातील कापूर विझवा.
८. प्रसाद वितरण
पूजा झाल्यावर सर्वांनी प्रसाद घेऊन, दिवसाचा शुभारंभ करा.
महत्वाचे टिप्स:
प्राणप्रतिष्ठा करण्यासाठी पुजारी बोलवावा लागतोच असे नाही; घरातील कोणीही भक्तीने करू शकतो.
लहान मुले सहज “ॐ गण गणपतये नमः” मंत्र उच्चारू शकतात – त्यांनाही सहभागी करून घ्या.
घरातील सर्व सदस्यांसाठी हा विधी एकत्र येण्याची आणि भक्तीभावाने सण सुरू करण्याची सुंदर संधी आहे.
गणपती पूजनासाठी सोपे मंत्र, श्लोक व आरत्या
गणपती पूजनाचे सौंदर्य म्हणजे त्यातील मंत्र, श्लोक आणि आरत्या. लहान मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत प्रत्येकासाठी हे शब्द उच्चारायला सोपे, आणि अर्थपूर्ण आहेत.
१. सोपे गणपती मंत्र
“ॐ गण गणपतये नमः”
हा सर्वात प्रभावी आणि सोपा मंत्र आहे.
कोणतीही पूजा, स्थापना, आरतीच्या सुरुवातीला किंवा शेवटी तीन वेळा उच्चारा.
“श्री गणेशाय नमः”
सर्वात लोकप्रिय आणि सोपा मंत्र.
लहान मुलांनी रोज मनात किंवा हलक्या आवाजात म्हणावा.
“वक्रतुंड महाकाय सूर्यकोटी समप्रभः।
निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा॥”
हा श्लोक अडचणी दूर व्हाव्यात, यश लाभावे म्हणून म्हटला जातो.
घरातील प्रत्येक सदस्याने एकदा तरी उच्चारावा.
“गणेश गायत्री मंत्र” (ऐच्छिक)
“ॐ एकदन्ताय विद्महे, वक्रतुण्डाय धीमहि, तन्नो दंती प्रचोदयात्॥”
थोडा क्लिष्ट, पण इच्छुकांनी नक्की म्हणावा.
२. गणपती आरत्या (मराठी आणि सोप्या)
“सुखकर्ता दुःखहर्ता वार्ता विघ्नाची”
ही पारंपारिक गणपती आरती सगळ्यांनी एकत्र म्हणावी.
अर्थ: जो सुख देतो, दुःख दूर करतो, आणि विघ्नांचा नाश करतो.
“जय देव जय देव जय मंगलमूर्ती”
ही देखील लोकप्रिय आरती. विशेषतः संध्याकाळी, नैवेद्य समर्पित केल्यावर म्हणतात.
इतर गणेश स्तोत्रे व आरत्या
“गजानना श्री गणराया…”
“गणपति बाप्पा मोरया…”
इतर स्थानिक व पारंपारिक आरत्या कुटुंबातील मोठ्यांनी किंवा लहानांनी मिळून म्हणाव्यात.
३. मंत्र, श्लोक आणि आरत्या – कुटुंबातील महत्त्व
रोज घरातल्या सर्व सदस्यांनी मिळून ही आरती, मंत्र म्हटल्याने वातावरणात सकारात्मक ऊर्जा निर्माण होते.
लहान मुलांना शब्द शिकवण्याची, श्रद्धा वाढवण्याची सुंदर संधी.
कुठल्याही मोठ्या पूजेसाठी किंवा घरातील नव्या सुरुवातीसाठीही हेच मंत्र कामी येतात.
नैवेद्य व प्रसाद – पारंपारिक आणि नव्या रेसिपीज
गणपतीच्या पूजेत मोदक आणि विविध प्रसादांचे खूप मोठे महत्त्व आहे.
आता पारंपारिक आणि काही खास, नवीन रेसिपीज पाहू या!
१. मोदक – गणपतीचा सर्वात प्रिय नैवेद्य
पारंपारिक उकडीचे मोदक (साधा रेसिपी)
साहित्य: तांदळाचं पीठ, ओलं खोबरं, गूळ, तूप
कृती:
गूळ आणि खोबरं एकत्र करून सारण बनवा.
तांदळाच्या पिठाची उकड काढून, त्याचे लहान गोळे बनवा.
प्रत्येक गोळ्यात सारण भरून मोदकाचा आकार द्या.
वाफवून (स्टीम करून) तूप घाला.
टीप: नवशिक्यांसाठी साचा वापरला तरी चालतो.
साखरेचे किंवा नारळाचे मोदक
काही जणांना उकडीचे मोदक जमत नाहीत, तर साधे साखरेचे किंवा सुके नारळ मोदकही चालतात.
बाजारातील मोदक, लाडू देखील अर्पण करता येतात.
२. इतर पारंपारिक प्रसाद
लाडू (बेसन/बुंदी/रवा)
पेढे
गूळ-खोबऱ्याचा नैवेद्य
शिरा, खीर, पायस
पंचामृत (दूध, दही, साखर, मध, तूप)
३. नैवेद्य कसा अर्पण करावा?
नैवेद्य प्लेट (थाळी) स्वच्छ ठेवा.
फळं: केळी, सफरचंद, द्राक्ष, पेरू – हंगामानुसार फळं ठेवा.
नैवेद्य अर्पण करताना “हे बाप्पा, मनापासून केलेला हा नैवेद्य स्वीकारा” असे म्हणावे.
नैवेद्य अर्पण केल्यानंतर थोडं पाणी टाकावे – हे स्वीकृतीचे चिन्ह आहे.
४. आजच्या काळातील क्रिएटिव्ह प्रसाद
चॉकलेट मोदक, ड्रायफ्रूट मोदक, पनीर मोदक
हेल्दी रेसिपीज – बाजरी मोदक, गव्हाचे लाडू, ओट्स मोदक
मुलांना आवडणारे चॉकलेट-बिस्किट लाडू, रंगीत फळांचा सलाड
५. नैवेद्याचे महत्त्व
गणपतीला गोड पदार्थ प्रिय आहेत कारण ते आनंद, प्रेम, आणि एकजुटीचे प्रतीक आहे.
नैवेद्य सर्व कुटुंब, शेजारी, मित्र यांना वाटणे – हे गणेशोत्सवाचे खरे सौंदर्य.
रोजची गणपती पूजा – सकाळ व संध्याकाळची पूजा
रोज गणपतीची पूजा का महत्वाची?
गणपती स्थापना झाल्यानंतर, जितके दिवस मूर्ती घरात आहे तितके दिवस रोज सकाळ आणि संध्याकाळ गणपतीची पूजा व आरती करणे महत्वाचे आहे.
यामुळे घरात सात्त्विकता, सकारात्मक ऊर्जा आणि भक्तीभाव टिकून राहतो.
सकाळची पूजा – सोपी पद्धत
-
स्वच्छ वस्त्र परिधान करा
-
स्नान करून नवीन किंवा स्वच्छ कपडे घालावेत.
-
-
गणपतीसमोर नवीन फुलं, दुर्वा आणि ताजं पाणी अर्पण करा.
-
दिवा, अगरबत्ती, धुप लावा.
-
कालचा नैवेद्य उतरवून नवीन नैवेद्य ठेवा.
-
हलका गोड पदार्थ किंवा फळ चालेल.
-
-
आरती म्हणा – ‘सुखकर्ता दुःखहर्ता’ किंवा ‘जय देव जय देव’
-
सगळ्यांनी एकत्र आरती म्हणावी.
-
-
जयघोष करा – ‘गणपती बाप्पा मोरया!’
-
हा आनंद व उत्साह वाढवतो.
-
-
प्रसाद सर्वांनी वाटून घ्या.
संध्याकाळची पूजा – सोपी पद्धत
-
सूर्यास्तानंतर पूजा करावी.
-
दिवा, अगरबत्ती पुन्हा लावा.
-
नवीन फुलं, दुर्वा, नैवेद्य अर्पण करा.
-
संध्याकाळची आरती म्हणा.
-
“गजानना श्री गणराया”, “सुखकर्ता दुःखहर्ता” इ. आरत्या पर्यायी.
-
-
सर्वांनी हात जोडून गणपतीचे दर्शन घ्या.
-
प्रार्थना करा – घर, कुटुंब, आरोग्य, समृद्धी यासाठी.
-
मुलांना सोबत घ्या – त्यांना गोड गाणी, कथा सांगून श्रद्धा वाढवा.
महत्वाचे टिप्स
-
आरती वेळी घंटा, टाळ, डमरू, इ. वाजवा – उत्साह वाढतो.
-
रोजच्या पूजेत नैसर्गिक फुलं, नैवेद्याचा आग्रह ठेवा.
-
मुलांनी मंत्र, आरत्या पाठ करणे – संस्कार व शिक्षणासाठी उपयोगी.
गणेशोत्सवातील घरगुती उपक्रम – लहान मुलांसाठी स्पेशल
घरगुती गणेशोत्सवात मुलांची भूमिका
गणेशोत्सव हा फक्त पूजा किंवा आरतीपुरता मर्यादित नाही.
हा सण म्हणजे कुटुंब एकत्र येण्याचा, संस्कार घडवण्याचा, आणि मुलांना क्रिएटिव्ह बनवण्याचा सुंदर योग!
लहान मुलांसाठी खास उपक्रम
१. गणपतीच्या कथा आणि गोष्टी
रात्री झोपताना किंवा पूजेनंतर मुलांना गणपतीच्या गोष्टी सांगाव्यात.
उदा. ‘मोदकावरून झालेली स्पर्धा’, ‘मूषक कसा झाला गणपतीचा वाहन’, ‘गणपती आणि परशुराम’ इ.
२. DIY सजावट आणि क्राफ्ट
मुलांना रंगीत कागद, कापड, फुलं वापरून गणपतीसाठी तोरण, फुलांच्या माळा, पेपर फ्लॉवर बनवायला सांगा.
रांगोळी, गणपतीचे चित्र काढणे, इकोफ्रेंडली डेकोरेशनचे प्रयोग.
३. गणेश श्लोक, मंत्र आणि आरती पाठ करणे
रोजची आरती, मंत्र, श्लोक मजेत शिकवा.
घरात छोटी स्पर्धा घ्या – “कोण सर्वात सुंदर उच्चारतो?”
४. भजन, गाणी, नृत्य
मुलांना मराठी गणेश गीते, भजन, किंवा नृत्य शिकवावे.
ऑनलाईन स्पर्धा, शाळेतील गणपती गाण्यांचा कार्यक्रम.
५. खास ‘बाल नैवेद्य’ बनवणे
मुलांना मदतीला घ्या – गोड पदार्थ, फळे, किंवा लाडू बनवण्याची छोटी जबाबदारी द्या.
६. पर्यावरणपूरक गणपती सजावट
शाडूची छोटी मूर्ती, नैसर्गिक रंग, घरातल्या वस्तूंनी डेकोरेशन शिकवा.
प्लास्टिक टाळा, पुनर्वापर (reuse) शिकवा.
७. गणपतीशी संवाद
मुलांना आपली मनोकामना गणपतीला सांगायला सांगा.
प्रार्थना, इच्छा, किंवा थँक्स बोलायला शिकवा – संवादातून श्रद्धा आणि सकारात्मकता.
घरगुती उपक्रमाचे फायदे
मुलांचे आत्मविश्वास, क्रिएटिव्हिटी, टीमवर्क आणि संस्कार वाढतात.
कुटुंब एकत्र येते, आनंद, आठवणी आणि गोड अनुभव तयार होतात.
पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव – मूर्ती, सजावट व विसर्जन
आजच्या काळात ‘इको-फ्रेंडली’ गणेशोत्सव का आवश्यक?
गेल्या काही वर्षांत मोठ्या प्रमाणावर POP मूर्ती, रासायनिक रंग, आणि प्लास्टिक सजावट यामुळे नद्यांचे, तळींचे प्रदूषण वाढले आहे.
त्यामुळे आता समाजाचा कल पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव साजरा करण्याकडे झुकला आहे.
पर्यावरणपूरक मूर्ती कशा निवडाव्यात?
शाडू मातीच्या मूर्ती:
नैसर्गिक, पाण्यात सहज विरघळतात.
जलप्रदूषण होत नाही.
कागदाच्या लगद्याची मूर्ती:
हलकी, रंगवायला सोपी.
घरी लहान मुलेही बनवू शकतात.
नैसर्गिक रंगांचा वापर:
हळद, कुंकू, चंदन, फुलांचा रंग – हे सुरक्षित पर्याय.
केमिकल रंग टाळा.
इको-फ्रेंडली सजावट
नैसर्गिक फुलं, पानं, पत्री, रांगोळी वापरा.
कागद, कापड, पुनर्वापर केलेल्या वस्तूंनी तोरण, सजावट तयार करा.
दिव्यांसाठी LED लाइट्स वापरा, ज्यामुळे वीज बचत होते.
प्लास्टिक, थर्माकोल, रासायनिक रंग – हे पूर्णपणे टाळा.
पर्यावरणपूरक विसर्जन कसे करावे?
घरच्या घरी विसर्जन:
टब, बादली, किंवा मोठ्या पातेल्यात पाणी भरून त्यात मूर्ती विसर्जित करा.
विसर्जनानंतर पाणी बागेत, झाडांना घाला.
सार्वजनिक विसर्जन तलाव:
काही शहरांत नगरपालिकेकडून इको-पॉन्डची सोय असते. तेथेच मूर्ती विसर्जन करा.
फुलं, पत्री:
नैसर्गिक फुलं खत म्हणून वापरता येतात; कचऱ्यात टाकू नका.
समाजातील इको-फ्रेंडली उपक्रम
शाळा, सोसायटी, मंडळांमध्ये इकोफ्रेंडली गणेशोत्सव स्पर्धा.
विद्यार्थ्यांसाठी ‘सेंद्रिय रंगांनी मूर्ती सजवा’ उपक्रम.
पर्यावरणपूरक गणेश मंडळांना पुरस्कार.
विसर्जन कधी, कसे करावे? – नियम, भावना व टिप्स
गणपती विसर्जनाची योग्य वेळ
अनंत चतुर्दशी (गणपती स्थापनेनंतर १० वा दिवस) हा पारंपारिक दिवस.
काही घरांत दीड दिवस, ३, ५, ७, किंवा १० दिवसांनी विसर्जन होते.
कुठलाही दिवस निवडताना, आपल्या घरच्या/मंडळाच्या परंपरेनुसार ठरवा.
विसर्जनाची सोपी पद्धत
१. शेवटची पूजा (उत्तरपूजा)
गणपतीसमोर नैवेद्य, फुलं, दुर्वा, दीप अर्पण करा.
आरती म्हणा, सगळ्यांनी एकत्र “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या!” जयघोष करा.
२. गणपतीची घरभर परिक्रमा
मूर्तीला घरातील प्रत्येक खोलीत घेऊन जा; प्रत्येकाला बाप्पाचे अंतिम दर्शन घेऊ द्या.
घराच्या सर्व सदस्यांनी हात जोडून भावपूर्ण निरोप द्या.
३. विसर्जन (घरगुती किंवा सार्वजनिक)
टब, बादली, किंवा इको-पॉन्डमध्ये विसर्जन करा.
विसर्जनानंतर थोडं पाणी घरातील झाडांना शिंपडा.
नैसर्गिक फुलं खतासाठी वापरा.
विसर्जन करताना भावनिक बाजू
बाप्पा जाताना काहीसं दुःख, पण नवीन आशा आणि समाधानही असते.
लहान मुलांना “पुढच्या वर्षी बाप्पा पुन्हा येणार” हे प्रेमाने समजावून सांगा.
विसर्जनाच्या वेळी कुटुंब, शेजारी, मित्र सर्वांनी एकत्र या.
विसर्जनानंतर काय करावे?
गणपतीच्या फोटोंना, पूजा साहित्याला योग्य ठिकाणी ठेवा.
मंडप, सजावट स्वच्छ करा.
सर्व कुटुंबाने मिळून गोड पदार्थ, नैवेद्य वाटा.
गणपती उत्सवात कुटुंब एकत्र येण्याचे महत्व
कुटुंब एकत्र – गणेशोत्सवाचा खरा गाभा
गणेश चतुर्थी हा फक्त एक धार्मिक सण नसून, तो कुटुंब, नातेसंबंध, आणि एकत्र येण्याचा सण आहे.
आजच्या धावपळीच्या जीवनात, अनेकदा कुटुंबातील सदस्यांना एकत्र वेळ मिळत नाही. पण गणेशोत्सवाच्या निमित्ताने सर्वजण एकत्र येतात.
एकत्रित पूजन – प्रेम आणि एकता
सकाळ-संध्याकाळच्या पूजेला सर्वजण मिळून बसतात.
लहान मुले, वृद्ध, महिलांनी मिळून आरती, नैवेद्य, सजावट, स्पर्धा – सर्व उपक्रमांत सहभाग घ्यावा.
प्रत्येक सदस्याची काही ना काही जबाबदारी ठरवली जाते: कोणी पूजा साहित्य जमवतो, कोणी नैवेद्य बनवतो, कोणी सजावट करतो.
एकत्र गाणी, भजन, कथा, किस्से सांगणे – या सर्व गोष्टींमुळे घरात सकारात्मक वातावरण, प्रेम, आणि आठवणी तयार होतात.
कौटुंबिक संस्कार आणि संस्कृती
या सणादरम्यान मुलांना पारंपारिक कथा, गाणी, आरत्या, संस्कार शिकवले जातात.
मोठ्यांकडून मुलांना भारतीय संस्कृतीचे महत्त्व, पर्यावरणाची जाणीव, देवभक्ती, आणि एकत्र राहण्याची गोडी कळते.
एकत्र जेवण, सामूहिक स्वयंपाक, घरातील आठवणी शेअर करणे – हे सगळे आनंददायी अनुभव आहेत.
मित्र, शेजारी, समाज
गणपतीत शेजारी, मित्र, नातेवाईक सर्वांना निमंत्रण दिले जाते.
घरातील गणपतीचे दर्शन, प्रसाद, आरती या निमित्ताने सर्वांचे नाते मजबूत होते.काही घरांमध्ये, सोसायटी किंवा कॉलनी गणपती, म्हणजे सर्वांचा सण. सामूहिक सजावट, स्पर्धा, सांस्कृतिक कार्यक्रम यामुळे समाजात एकोपा वाढतो.
डिजिटल काळातील एकत्र येणे
आता सोशल मीडियामुळे दूर असलेले सदस्य, मित्र, नातेवाईक व्हिडिओ कॉलवर, लाईव्ह स्ट्रीमिंगद्वारे एकत्र येतात.
गणपतीच्या फोटो, आरती, आणि उपक्रम घराघरांत पोहोचतात.
गणपती सजावटीचे ट्रेंडिंग आणि क्रिएटिव्ह आयडिया
नवीन काळातील डेकोरेशन ट्रेंड
गेल्या काही वर्षांत गणपती डेकोरेशनमध्ये विविध नवनवीन कल्पना, ट्रेंड, आणि पर्यावरणपूरक उपाय आले आहेत.
१. इको-फ्रेंडली आणि नैसर्गिक सजावट
शाडू गणपतीसाठी नैसर्गिक फुलांची माळ, पत्री, पाने वापरा.
रंगीत कागद, कापड, जुने दुपट्टे, कोरीव कंदील, आणि घरच्या घरी बनवलेले तोरण.
शंख, घंटा, रंगीबेरंगी दिवे – वातावरण पवित्र आणि प्रसन्न राहते.
२. थीम बेस्ड सजावट
मुलांसाठी कार्टून थीम, जंगल थीम, ऐतिहासिक किंवा विज्ञानविषयक थीम.
महाराष्ट्राची संस्कृती, वारकरी, वारी, लोककला, किंवा पावसाळी वातावरणाची सजावट.
काही घरांमध्ये “मातीतून सोने”, “जलसंवर्धन”, “हरित गणपती” अशी थीम ठेवतात.
३. DIY (Do It Yourself) सजावट
मुलांसाठी, कुटुंबासाठी, घरच्या घरी बनवलेली सजावट – रांगोळी, पेपर फ्लॉवर, रंगीत बॉटल्स, लाकडी फ्रेम्स, कुंड्या.
पुनर्वापर (Reuse/Recycle) – प्लास्टिक न वापरता, उपलब्ध वस्तूंपासून आकर्षक सजावट.
४. LED लाइटिंग आणि सॉफ्ट इल्यूमिनेशन
साजेस्या रंगांचे LED स्ट्रिंग लाइट्स, फॅरी लाइट्स – रात्रीच्या वेळेस घर उजळते.
सॉफ्ट, हलके दिवे वातावरणाला विशेष झळाळी देतात.
५. डिजिटल सजावट व फोटो स्पॉट
घरच्या गणपतीसाठी “फोटो बूथ”, सेल्फी पॉईंट, स्पेशल फोटो फ्रेम्स.
लाईव्ह डेकोरेशन, सोशल मीडिया अपडेटसाठी स्पॉट लाइट, बॅकड्रॉप तयार करा.
सजावटीसाठी काही टिप्स
मुलांना सजावटीत सामील करा – त्यांना कल्पना मांडू द्या.
वर्षानुवर्षे वापरता येईल अशी टिकाऊ, शाश्वत सजावट निवडा.
दिवे, रंग, आणि नैसर्गिक घटकांची योग्य सांगड घाला.
सजावटीत गणपतीचे गोड स्मित, भक्ती, आणि आनंद प्रतिबिंबित व्हावे!
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
१. गणेश चतुर्थी २०२५ कधी साजरी होते?
उत्तर: २०२५ मध्ये गणेश चतुर्थी २७ ऑगस्ट, बुधवार रोजी साजरी होते. या दिवशी शुभ मुहूर्त साधारण ११ ते १:५५ दरम्यान आहे.
२. गणपती मूर्ती कोणत्या प्रकारची वापरावी?
उत्तर: शाडू मातीची किंवा कागदाच्या लगद्याची पर्यावरणपूरक मूर्ती वापरावी. POP किंवा रासायनिक रंग असलेल्या मूर्ती टाळाव्यात.
३. गणपतीच्या पूजेसाठी कोणती फुलं आणि नैवेद्य द्यावा?
उत्तर: लाल जास्वंद, झेंडू, दुर्वा – ही फुलं अर्पण करावीत. नैवेद्यात मोदक, लाडू, गोड पदार्थ, फळं – घरच्या परंपरेनुसार.
४. विसर्जन कधी आणि कसे करावे?
उत्तर: पारंपारिक पद्धतीनुसार अनंत चतुर्दशी (१० वा दिवस) किंवा कुटुंबाच्या परंपरेनुसार दीड, ३, ५, ७, किंवा १० दिवसांनी विसर्जन. शक्य असल्यास घरच्या घरी, टब/इको-पॉन्डमध्ये विसर्जन करा.
५. चंद्रदर्शन का टाळावे लागते?
उत्तर: गणेश चतुर्थीच्या दिवशी चंद्रदर्शन टाळावे – या मागे धार्मिक कथा व सामाजिक समज आहेत. २६ ऑगस्ट दुपारी १:५४ नंतर व २७ ऑगस्ट रात्री ९:२० पर्यंत चंद्र पाहू नये.
६. मुलांना कोणते उपक्रम शिकवावेत?
उत्तर: गणेश कथा, श्लोक, आरत्या, DIY डेकोरेशन, नैवेद्य बनवणे, पर्यावरणपूरकता, आणि समाजोपयोगी उपक्रम.
७. डिजिटल गणेशोत्सव कसा साजरा करावा?
उत्तर: लाईव्ह पूजन, ऑनलाईन आरती, सोशल मीडियावर फोटो/व्हिडिओ शेअर, दूर असलेल्यांसाठी व्हिडिओ कॉल, ऑनलाइन कथा, डिजिटल स्पर्धा.
८. गणेशोत्सवाच्या काळात कोणती सुरक्षितता पाळावी?
उत्तर: स्वच्छता, इकोफ्रेंडली मूर्ती व सजावट, सार्वजनिक आरोग्य नियम, सोशल डिस्टन्सिंग (आवश्यक असल्यास), आणि नैसर्गिक साहित्याचा वापर.
९. मोदक किंवा प्रसाद नसल्यास काय करावे?
उत्तर: गोड पदार्थ, फळं, शिरा, लाडू, पेढे – काहीही साधा नैवेद्य चालतो. भावना आणि भक्ती महत्वाची!
१०. लहान फ्लॅट किंवा घरात गणपती बसवायचा असल्यास काय काळजी घ्यावी?
उत्तर: छोटी मूर्ती, साधी सजावट, नैसर्गिक वस्तू, घरगुती विसर्जन, आणि सर्व सदस्यांचा सहभाग.
गणेश चतुर्थी २०२५ साजरी करताना भक्ती, शिस्त, पर्यावरणपूरकता आणि कौटुंबिक एकता यांचा संगम ठेवावा.
गणपती बाप्पा म्हणजे सकारात्मकता, आनंद, आणि विघ्नहर्ता – त्याच्या उपस्थितीने प्रत्येक घरात मंगलमय वातावरण निर्माण होते.
संपूर्ण मार्गदर्शकातील प्रत्येक टप्पा –
मूर्तीची निवड, पूजा, नैवेद्य, रोजची आरती, घरगुती उपक्रम, सजावट, पर्यावरणपूरकता, आणि डिजिटल सण – यांचा फायदा घेऊन,
गणेशोत्सवाला एक वेगळा, अर्थपूर्ण, आणि संस्मरणीय अनुभव बनवा.
सर्वांना गणेश चतुर्थीच्या मन:पूर्वक शुभेच्छा!
“गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या!”
🙏🌺